سیر تاریخی نسبت های چهارگانه در منطق اسلامی

سیر تاریخی نسبت‌های چهارگانه در منطق اسلامی

این مقاله از زاویه‌ای تاریخی به بحث پیرامون «نسب اربع» یا رابطة میان مفاهیم کلی می‌پردازد. منطق‌دانان بزرگ پیش ـ ابن‌ سینایی نظیر ارسطو و فارابی و همچنین شیخ‌الرئیس ابوعلی سینا به موضوع «نسبت‌های چهارگانه» بین مفاهیم کلی از حیث صدق و انطباق تفطنی نداشته‌اند. غزالی نخستین فیلسوفی است که این موضوع را در چهار نسبت به حصر عقلی، و بدون ذکر رابطة تباین مطرح می‌کند. افضل‌الدین خونجی و سراج‌الدین ارموی...

سیر تاریخی و تکاملی اندیشه «فنا» در عرفان اسلامی

سیر تاریخی حج در قرآن‌

سیر تاریخی فلسفۀ ریاضی

در این مقاله، تاریخ فلسفۀ ریاضی را در سه دوره مطالعه می کنیم. دورۀ اول از ادوار باستانی تا اواخر  قرن هفدهم میلادی؛ دورۀ دوم که با ابداع حساب دیفرانسیل و انتگرال توسط نیوتن و لایب نیتس آغاز می شود و حدودا دو قرن به درازا می کشد؛ و دورۀ سوم از زمان دقیق سازی مبانی آنالیز ریاضی توسط وایرشتراس و دیگران تا به امروز. همچنین سه مکتب فلسفی منطق گرایی، شهودگرایی و صورتگرایی در ریاضیات را نقد و نقاط ضعف...

سرآغازهای هشتگانه در منطق: پژوهشی تاریخی

منطق‌پژوهی در ایران معاصر از فقر مطالعه‌ى تاریخی رنج می‌برد. فقدان تاریخ منطق دوره‌ی‌ اسلامی برجسته‌ترین نشانه‌ى این فقر است. نگارش چنین تاریخی را باید از بررسی روند دگردیسی مدخل فرفوریوس آغازید. آموزه‌های این کتاب در دوره‌ى اسلامی نه‌تنها تغییر کارکرد دادند، بلکه هم گسترش یافتند و هم ژرفا پیدا کردند. گسترش آن را در دو محور به‌خوبی می‌توان رصد کرد: 1. افزوده شدن سرآغازهای هشت‌گانه، 2. افزوده شد...

واژگان مشترک منطق قدیم و منطق جدید و برخی از تعریف های تاریخی مفاهیم منطقی

هر حوزه از دانش بشری، واژگانی دارد که در طول تاریخ پیدایش و تحول آن، به وجود آمده اند و بدون آشنایی با آن واژگان، فهم موضوع آن حوزه از دانش، ناممکن است. در این مقاله، نخست به اختصار به معرفی علم منطق از دورۀ باستان تاکنون می پردازیم و سپس به واژگان مشترک منطق قدیم و جدید و تعریف های تاریخی بعضی از اصطلاحات منطقی اشاره می کنیم. برای این منظور، اصطلاحاتی را از آثار مهم منطقی چند دانشمند برجستۀ اع...